ENIGA – Avrupa Endüstriyel Gazlar Kurumu raporu :
CO2 nin inertizasyon (yangın ve patlama önleme) amacı ile kullanılmasında statik elektrik yaratma riskleri
Avrupa Endüstriyel Gazlar Kurumu’nun yaptığı açıklamalarda; İnertizasyon amacı ile CO2 kullanılması esnasında, iş güvenliği birimlerine ulaşan birçok raporda, içinde öğütülmüş kömür gibi yanma özelliği olan malzemelerin bulunduğu ekipmanlar ve stok tanklarında patlamalar nedeni ile birçok ölümcül iş kazalarının meydana geldiği belirtilmektedir.
Bu şekilde meydana gelen bazı kazalar aşağıda belirtilmektedir.
2 denizci itfaiyeci, CO2 yangın söndürme tüpü ile 18.9 m³ hacmindeki jet yakıt tankına inertizasyon yaparken meydana gelen patlamada, hayatını kaybetti.
Alva Cape adındaki tankerde, nafta silolarını CO2 “yangın söndürme tüpleri” ile inertize etmeye çalışırken meydana gelen kazada 4 kişi hayatını kaybetti.
Bitburg, Almanya’da 5000 m³ jet yakıt tankına yeni kurulan CO2 yangın-söndürme sisteminin gösterisi esnasında meydana gelen patlamada, izleyicilerden 29 kişi hayatını kaybetmiştir.
Bu olayları takiben yapılan incelemelerden sonra, CO2 tüplerinden silolara bağlanan boru hattının uç noktalarında, inertizasyon esnasında, onlarca kV statik enerji üretildiği ve bu noktalarda biriktiği tespit edilmiştir.
Bu tür bir voltaj, içinde yanıcı malzeme bulunan kapalı bir hacimde, kıvılcım oluşturarak, bir tetik kaynağı haline gelmektedir.
Sıvı CO2 basıncı 5.1 bar seviyelerine indiğinde, bunun sonucu olarak küçük katı parçacıklar formuna, katı CO2 ye (kuru buz) dönüşür. Boru içinde birlikte akmakta olan iki faz, katı ve gaz partikülleri birbiri ve boru iç yüzeyi ile sürtüşerek statik elektrik üretirler.
Meydana gelen kuru buz sayesinde boru hattı bloke olarak CO2 nin risk altındaki bölgeye gitmesi engellenebilir ve ayrıca erime esnasında 100 bar basınç oluşarak tesisata zarar verebilir.
Bu statik elektrik, boru hattının sonunda ve genellikle valfler ve nozullarda, topraklanmamış noktalarda birikir.
Statik elektriğin 50 – 180 kV/m değerlerine ulaştığı deneylerle tespit edilmiştir.
Aynı şekilde, kuru buz tanecikleri nozuldan çıktıktan sonra da statik elektrik üretebilirler.
Basınç ve CO2 içinde, ekipman veya tank içinde bulunan yabancı malzemeler statik elektrik oluşmasına ek katkıda bulunmaktadır.
İçinde yanıcı özellikte malzeme bulunan ekipman, tank ve silo gibi kapalı hacimlerde inertizasyon amaçlı olarak, kesinlikle CO2 yangın söndürme tüpleri ve içinde buru bulunan tüpler kullanılmamalıdır.
Tüplerin (gri renkli) içinde boru bulunmaması halinde ise, gaz fazda yeterli miktarda CO2 nin sağlanması mümkün olmamaktadır ve basınç 72-74 bar seviyesinin altına düştükçe tüp içinde bulunan CO2 sıvı/gaz karışımı şeklinde, kararsız halde (süper-kritik CO2) olabilir, bu durumda boru hattında karlanma veya kuru buz oluşması meydana gelebilir ve boru hattı tıkanabilir.
Asla sıvı ve süper kritik halde CO2 kullanılmamalıdır.
CO2 nin gaz fazda kullanılması halinde bile, statik elektrik üretilmesini engelleyecek önlemlerin alınması ayrıca tavsiye edilmektedir.
